ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰੀ ਲੇਖਕ ਲੇਖ - ਭਾਗ - 10
ਇੰਡੀਆ ਛੁੱਟੀਆਂ ਕੱਟਣ ਗਿਆ ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਆਪਣੀ ਇਕ ਦੋਸਤ ਦੇ ਘਰੇ ਤ੍ਰੀਯ ਨਗਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੂਨ ਜੁਲਾਈ ਦਾ ਮਹੀਨਾ। ਗਰਮੀ ਸਿਖ਼ਰਾਂ ’ਤੇ।ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ’ਤੇ ਫਿਲਮ ਦੇਖਦਿਆਂ ਅਚਾਨਕ ਬਿਜਲੀ ਚਲੀ ਗਈ।ਏ ਸੀ ਦੀ ਠੰਡਕ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਮਸ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ।ਮੈਂ ‘ਨਾਗਮਣੀ’ ਚੁੱਕੀ ਤੇ ਨਾਲ ਦੀ ਗਲੀ ਵਿਚ ਫਿਲਮ ਐਕਟਰ ਗੁਲਸ਼ਨ ਗਰੋਵਰ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ’ਤੇ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਥੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪੱਖਾ ਤਾਂ ਚੱਲਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ‘ਨਾਗਮਣੀ’ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਅੱਯਾਸ਼ੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਮਹੀਨਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲ ਸਕਿਆ।ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ‘ਅਕਸ’ ਵਿਚ ਰੱਜ ਕੇ ਛਾਪਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਫੋਨ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਹੋਇਆ।ਚਲੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਪਤਾ ਨੋਟ ਕਰਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਹੌਜ਼ ਖ਼ਾਸ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤਾਂ ਇਕਦਮ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਉਹ!ਹੋ!! ਹੌਜ਼ ਖ਼ਾਸ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵੇ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਕੇ ਮਿਲਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ।ਅੱਗੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਮੈਂ ਹੀਰੋ ਹਾਂਡਾ ਹੌਜ਼ ਖ਼ਾਸ ਵੱਲ ਸਿੱਧਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
-----
ਮੈਂ ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਤਾਸਰ ਹੋ ਕੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸੋਹਲਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸਫ਼ਲ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਸੀ, ‘ਪ੍ਰਿਥਮ ਭਗੌਤੀ ਸਿਮਰ ਕੈ’।ਆਮ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਫੱਕਾ ਮਾਰਨ ਵਾਂਗ ਲਿਖ ਲੈਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ। ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇਕੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ‘ਅਰਦਾਸ’, ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਵਲ ‘ਸੂਹੀਆ’, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਮਸਕੀਨ, ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਤਾਪ ਗ੍ਰੰਥ, ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ‘ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼’ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨਾ ਕੁਝ।ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਸੁਆਦ ਆਇਆ।
-----
ਮੈਂ ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵੇ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਡੋਰ-ਬੈਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਦਰਵੇਸ਼ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਅਸੀਂ ਡਰਾਇੰਗ ਰੂਮ ਵਿਚ ਜਾ ਬੈਠੇ। ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲਾਂ ਚੱਲੀਆਂ।ਖਾਣੇ ਵਾਲੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਮੈਂ, ਬਾਵਾ ਜੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਫਰੂਟ ਸੈਲਡ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ।ਅਚਾਨਕ ਮੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਬਾਵਾ ਜੀ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪਏ ਇਕ ਸ਼ੋ ਪੀਸ ਉੱਤੇ ਚਲੀ ਗਈ।ਅਜੀਬ ਤੇ ਬੇਤਰੀਬੀ ਜਿਹੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸ਼ੋ ਪੀਸ।ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਸ਼ੇਪ ਵਿਚੋਂ ਅਰਥ ਤਲਾਸ਼ਣ ਲੱਗਾ।ਬਾਵਾ ਜੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਤੇ ਉਸ ਐਨਟੀਕ ਸ਼ੋ ਪੀਸ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ, “ਜਾਣਦਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕੀ ਕਿਮਤ ਹੋਵੇਗੀ?”
“ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੌਲੇਜ ਨਹੀਂ। ਹੋਊ ਕੋਈ ਪੰਜ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ?”
“ਸਾਢੇ ਚਾਰ ਲੱਖ ਕੀਮਤ ਹੈ ਇਸਦੀ।”
-----
ਮੇਰੇ ਭਰਵੱਟੇ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹ ਗਏ।ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕੀਮਤ ਦਾ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬਲਕਿ ਹੈਰਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ੌਂਕੀਨ ਕਲਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹੈ।
ਬਾਵਾ ਜੀ ਉਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਏ।
“ਬਾਵਾ ਜੀ ਮੈਂ ਔਰਤ ਮਰਦ ਸੰਬਧਾਂ ’ਤੇ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮੋਰਾਂ ਕੰਚਨੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਹੈ, ‘ਮੋਰਾਂ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ’।”
“ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾ?”
ਮੈਂ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਈ।
“ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਕਿਧਰੇ ਛਪਾਈ ਨਾ।”
“ਕਿਉਂ ਕੀ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ?”
“ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈਂ। ਮੋਰਾਂ ’ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪਾਠਕ ਅਜੇ ਐਨਾ ਮਿਚਿਉਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਲੇਖਕ ਭਰਮਾਂ ਵਿਚ ਜਿਉ ਰਹੇ ਹਨ।ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਰਮਾਂ ਵਿਚ ਜੀਉਣ ਦਿਉ।”
“ਪਰ ਬਾਵਾ ਜੀ ਮੈਂ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬੜਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੀਆਂ ਡਾਇਰੀਆਂ, ਜੀਵਨੀਆਂ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਪੜ੍ਹੇ ਨੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਵੇਜ਼ ਫਰੋਲੇ ਨੇ।ਪੰਜਾਬੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਮੈਂ ਸੱਚਾਈ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਮੋਰਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲਦਾ ਸੀ।ਉਹਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਵਿਚ ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਮਹੀਨਾ ਮਹੀਨਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਉਸ ਕੋਲ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।”
“ਮੇਰੀ ਕਹਾਣੀ ’ਤੇ ਅਖੌਤੀ ਲੇਖਕ ਬਹੁਤ ਟੱਪੇ ਸਨ। ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ।”
“ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਉੱਤੇ ਟੱਪਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਐਸੀ ਦੀ ਤੈਸੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਫੜ ਕੇ ਤਹਿ ਲਾ ’ਦੂੰ।”
“ਪਰ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਤਹਿ ਤਾਂ ਮਗਰੋਂ ਲਾਵੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਮ ਦੇਣਗੇ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਤਹਿ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ। ਤੇਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸਦੀ ਛਵੀ ਵਿਗੜ ਜਾਵੇਗੀ।ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਸੰਦ, ਸਾਊ ਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਚਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹੈ।”
“ਹਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਹ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਤਾਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਤਕੜਾ ਇਕ ਹੀ ਹੁਕਮਰਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਨਾ ਮੰਨ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਸੀ। ਇਕ ਰਾਜਾ ਸੀ ਤੇ ਉਸਨੇ ਰਜਵਾੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸ਼ੌਂਕ ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ।ਕੁੱਲੂ, ਚੰਬੇ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਜਿਥੋਂ ਕੋਈ ਇਸਤਰੀ ਉਸਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦੀ ਚੱਕ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਕਈ ਰਾਣੀਆਂ ਉਹਦੀ ਚਿਤਾ ਵਿਚ ਜਲ਼ ਕੇ ਸਤੀ ਹੋਈਆਂ।”
“ਤੂੰ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖ ਕੇ ਸਾਬਿਤ ਕੀ ਕਰਨੈ ਚਾਹੁੰਦੈ? ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਥੇ ਹੀ ਦਫ਼ਨ ਕਰ ’ਦੇ।”
-----
ਬਾਵਾ ਜੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਆਖ ਕੇ ਮੈਂ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਿਨਰਲ ਵਾਟਰ ਵਾਲੀ ਬੋਤਲ ਤਪ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਬਾਵਾ ਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਉਸਦਾ ਪਾਣੀ ਬਦਲਵਾ ਕੇ ਠੰਢਾ ਭਰਾ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਤੇ ਸੋਚਿਆ। ਹਾਂ ਮਨਮੋਹਨ ਬਾਵਾ ਠੀਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਅਜੇ ਐਨਾ ਮਿਚਿਉਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਵਿਚ ਹੀ ਫਸੇ ਰਹਿਣ ਦਿਉ।ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਇਕ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਮਿਚਿਉਰ ਕਰਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਣੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਗਾਥਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਪਿਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਬਾਵਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ।ਛੱਤ ਉਪਰੋਂ ਸੂਰਜ ਸਿੱਧਾ ਮੇਰੇ ’ਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਮੈਂ ਹੱਸਿਆ, “ਵਾਹ! ਮੇਰੀ ਮੋਰਾਂ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆ।” ਮੇਰਾ ਗਲ਼ਾ ਸੁੱਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬੋਤਲ ਦਾ ਡੱਟ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਕੁਨੀਨ ਖਾਣ ਵਾਂਗ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਘੁੱਟਾਂ ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਗਟਾਗਟ ਪੀ ਕੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਿੱਟ ਲਈ।
No comments:
Post a Comment